Geschiedenis van Ede
Ede is wat grondgebied betreft één van de grootste gemeenten in Nederland, ruim 32.000 hectare met acht woonkernen. Wanneer de eerste bewoners zich vestigden in wat we nu de gemeente Ede noemen, is onbekend. Pas in het jaar 1216 komt de naam Ede voor in officiële stukken. De Oude Kerk stamt uit de dertiende eeuw; de buurtschappen ontstonden in diezelfde tijd, maar hoeveel inwoners de gemeente Ede toen telde, is onduidelijk. In 1996 bereikte de gemeente het aantal van honderdduizend inwoners.
Waar voorheen Ede vooral een agrarische gemeenschap was, veranderde dit geleidelijk. Belangrijke ontwikkelingen waren de komst van defensie en de ENKA als grote werkgevers. Daarnaast werd de gemeente Ede steeds aantrekkelijker voor toeristen. Vele pensions, hotels, vakantieoorden, herstellingsoorden en campings waren en zijn in de gemeente te vinden.
Verhaal van Ede
Voor historische informatie over de gemeente Ede kunt u op verschillende plekken terecht. De geschiedenis van Ede wordt in hoofdlijnen geschetst in de canon ofwel het Verhaal van Ede.
Onze kennisbank is gevuld met verhalen over allerlei onderwerpen die betrekking hebben op de gemeente Ede, met daarbij verwijzingen naar de bronnen die in het gemeentearchief aanwezig zijn.
Op de website mijngelderland.nl vindt u veel informatie over belangrijke gebeurtenissen, personen en voorwerpen uit de geschiedenis van de gemeente Ede en andere Gelderse gemeentes.
Ede op de Kaart
Op deze website is informatie te vinden op gebied van archieven, archeologie, monumenten, landschap, stedenbouw, kunst en cultuur, beschikbaar bij de gemeente Ede. U kunt zoeken door middel van trefwoorden of direct op de kaart. Ook de Kennisbank staat in EdeopdeKaart.
Archeologische vindplaatsen
In de gemeente Ede zijn meer dan 800 mogelijke archeologische vindplaatsen. Dat komt doordat het aantrekkelijke landschap al sinds de oudheid bewoners trekt. Veel archeologische resten liggen nog onverstoord in de bodem, ook doordat er weinig bebouwing op staat.
Niet graven zonder toestemming
Er zijn nog veel terreinen in Ede en omgeving waar archeologische vondsten kunnen liggen. Om die plekken te behouden, mag u daar niet zonder toestemming in de bodem graven.
- Dat geldt voor ‘onderzoeksgebieden’ en ‘verwachtingszones’. Bekijk daarom eerst altijd het bestemmingsplan voordat u gaat graven. Zie www.ruimtelijkeplannen,nl.
- Op de website Ede op de kaart vindt u belangrijke cultuurhistorische waarden in Ede.
- Vijftig terreinen zijn zó bijzonder dat het beschermde rijksmonumenten zijn. U heeft daar een vergunning van het ministerie voor nodig. Kijk voor meer informatie op www.cultureelerfgoed.nl.
- Wilt u in detail weten hoe het landschap zich hier ontwikkelde? Vraag dan de onderzoeksrapporten (RAAP) bij ons op via het digitale contactformulier.
Archeologisch onderzoek
We willen graag zo veel mogelijk vindplaatsen in de grond behouden. Dan kunnen ook toekomstige generaties nog onderzoek doen, hopelijk met betere technieken dan nu. Wilt u archeologisch onderzoek doen? Vraag dan via het digitale contactformulier de Erfgoedverordening op bij de gemeente Ede. Daar staan alle voorwaarden in.
Publicaties
Het Gemeentearchief Ede is uitgever van boeken over verschillende onderwerpen uit de gemeentelijke geschiedenis. Bekijk het overzicht van de titels en bestelinformatie.
Joods Monument
Het Joods Monument is in 2010 op particulier initiatief tot stand gebracht en bevindt zich recht tegenover het mausoleum. Hierbij is de keuze gemaakt om selectiecriteria voor plaatsing op te stellen. De genoemde personen zijn geboren in de gemeente, of gedurende een langere tijd in Ede woonachtig geweest. Hieronder staan links naar de namen die vermeld zijn op het monument. U vindt er de gegevens zoals geboorte- en overlijdensdata en plaats.
Sinds 2016 is een projectgroep bezig met onderzoek naar alle andere Joodse slachtoffers die in de gemeente Ede zaten ondergedoken en hier zijn opgepakt. Het is de bedoeling dat, na voltooiing van dit onderzoek, deze nieuwe namen op een digitaal monument zullen worden vermeld.
Elk jaar herdenken we bij dit monument de omgebrachte Joodse oorlogsslachtoffers tijdens de landelijke Holocoustherdenking. Meer informatie vindt u op de website van de Stichting Joods Monument. U kunt ook contact opnemen met het gemeentearchief via het contactformulier of telefoonnummer 14 0318.
- Arend-Hijmans, Caroline van den
- Beckers-Roos, Betje
- Beerenborg, Betta
- Beerenborg, Gabriel
- Berlijn, Jacob
- Berlijn, Levij
- Berlijn, Philip
- Blitz, Mauritius
- Bronkhorst-Lelie, Lea
- Cohen-Herz, Sientje
- Cohen-Levi, Sibilla
- Drukker, Meijer
- Drukker-de Groot, Carolina Bernardina
- Frankenthal, Günther
- Frankenthal, Ludwig
- Frankenthal, Wolfgang
- Fuldauer-Berlijn, Jeannette
- Halberstaedter-Ostermann, Elise Augusta
- Hartog, Adeliena Marie
- Hellmann, Bernhard Wolfgang
- Hochman, Friedrich Wilhelm
- Kahané, Balfour Israël
- Kahané, Herbert Samuel
- Levi, Salli
- Levie-Levie, Francina
- Levison-Levi, Jansje
- Levy, Elias
- Liebenthal, Lisa Hedwig
- Loewenthal, Rudolf
- Loewenthal-Osterman, Laura Wilhelmine
- Loose, Albert
- Loose-Bernheim, Rosa
- Lowinsky, Leopold
- Lowinsky-Rosenfeld, Chaja
- Lucas, Ernst
- Lucas, Robert Stephen
- Lucas-Instrator, Natalie
- Meijer, Ernst Ludwig Hugo
- Meyer-Meijer, Ottilie
- Monnickendam, Elisabeth
- Pagelsohn, Max
- Pagelsohn-Proskauer, Toni
- Rippe, Jacques
- Rippe-van de Waal, Rachel
- Solomon-Beerenborg, Cato
- Sternfeld, Salomon Mozes
- Vrij, Hartog
- Vrij-Krant, Veronica
- Weidenreich-Gernsheim, Helene
- West-Berlijn, Dina van
Monument Militaire Slachtoffers
“Gevallen voor het vaderland 1940-1949. Ter herinnering aan de militairen uit de gemeente Ede die omgekomen zijn in de Tweede Wereldoorlog en tijdens de strijd in Nederlands-Indië.”
In 2013 is een monument opgericht voor de omgekomen Edese militairen. Dit monument vervangt het oude monument dat op 5 mei 1960 werd onthuld. Over dit oude monument het volgende: deze gedenkzuil was vervaardigd door de N.V. Schokbeton uit witte natuursteen met hierop een rechthoekige gedenkplaat bevestigd. Aan de onderkant bevond zich een zwarte plaquette. De tekst op de gedenkplaat luidde: 'Tijdens de Tweede Wereldoorlog en in Indonesië gevallen voor het vaderland bij zee- land en luchtmacht'. Hieronder waren 51 namen aangebracht.
De tekst op de plaquette luidde: 'Ter nagedachtenis aan alle militairen die hier en overzee het leven lieten. Vergeten leidt tot ballingschap. Gedenken is het geheim van verlossing'.
Vernieuwd monument
Het in 2013 geplaatste vernieuwde monument is op dezelfde plaats neergezet als het oude monument, namelijk op de Paasberg rechts naast het mausoleum. De reden voor deze vervanging was het verbeteren van gegevens van de genoemde personen, waarbij twee onterecht opgenomen personen niet meer op het monument worden genoemd en negen nieuwe namen zijn toegevoegd. Door nieuw onderzoek is gebleken dat diverse personen in 1960 abusievelijk niet waren vermeld. Hieronder ziet u links naar krijgsmachtonderdelen; per onderdeel worden de namen genoemd die vermeld zijn op het monument.
Koninklijke Landmacht
- Bemmel, E. van
- Bosma, A.
- Brink, J. van den
- Brummelen, D. van
- Buurman, H.
- Cornelisse, L.
- Dijk, J.H. van
- Doorn, H. van
- Eck, B. van
- Geel, J.J.L.
- Geurtsen, H.
- Gevers Deijnoot, jhr. C.
- Goor, J.
- Groeneveld, J.
- Groot, J. de
- Hoefsmit, W.J.M.
- Hulsen, H.H.
- Hunen, J.M.
- Janssen, R.
- Jordaan, M.J.
- Klinkspoor, J.
- Krevel, G.J. van
- Riggeling, J.
- Rijken, A.
- Roekel, W. van
- Schot, T.
- Silfhout, W. van
- Six Dijkstra, J.J.
- Slotboom, A.
- Stoel, K.
- Stomphorst, D.
- Uittenbogaard, A.
- Veen, J.
Koninklijk Nederlands Indisch Leger
- Becht, F.J.
- Blaak, A. van de
- Born, M. van de
- Bos, A.
- Eijk, J.W. van der
- Espelo, G. van
- Frouws, J.
- Holland, R. van
- Kruijsdijk, H.W.
- Lagerweij. A.
- Navest, G.J.
- Teunissen, J.
- Vark, G. van
- Vliet, S. van
Koninklijke Marine
- Battum, A.S. van
- Dijk, D. van
- Dijk, G. van
- Eindhoven, G.
- Kuit, G.M. van de
- Moll, H.J.
- Muller, A.
- Riessen, G. van
- Schut, J.